Media & Τύπος
Στη Φάρμα της Παράδοσης
Meet the Locals
Back to the Roots
Επιστροφή στις “ρίζες” της Μυκόνου
Φωτογραφίες: Στάθης Μπουζούκας
Τέλη Ιουλίου και από την πολύβουη Χώρα της Μυκόνου πηγαίνω προς τη γραφική Άνω Μερά, στην περιοχή Μαού, εκεί όπου έρχεται κανείς σε επαφή με την αγροτική ζωή του νησιού. Με υποδέχεται η γιαγιά Λήδα στο τυροκομειό στο λαογραφικό αγρόκτημα «Rizes» και, καθώς μου μιλάει για τις γαστρονομικές παραδόσεις της Μυκόνου, κρεμάει σε «τσαντήλες» το τυρόπηγμα για να αποβάλει τα υγρά του. «Η μυκονιάτικη τυροβολιά διαφέρει από σπίτι σε σπίτι. Όλα έχουν σημασία: η διατροφή των ζώων, ο χρόνος παραμονής για τη στράγγιση, το “χέρι” του τυροκόμου». Ντρέπομαι να της πω πως δεν μπορώ ούτε να σταθώ δίπλα σε τυρί, πόσο μάλλον να το μυρίσω ή να τη βοηθήσω, αλλά κοιτάζω γοητευμένη τα έμπειρα χέρια της. Παραδίπλα, σε ένα άλλο «κελί», μια τεχνίτρια υφαίνει σε έναν παραδοσιακό αργαλειό. Μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα όλα τα λευκά είδη ενός νοικοκυριού περνούσαν από τα χέρια μιας υφάντριας. Με υφαντά είναι στολισμένη και όλη η κατοικία που δεσπόζει στο κτήμα: η σάλα αλλά και το δώμα όπου ξεκουραζόταν η οικογένεια.
Το Χωριό, όπως αποκαλούσαν οι Μυκονιάτες παλιά το σπίτι τους, είναι μια σειρά από αυτόνομα κτίσματα-«κελιά», σε διάταξη Π ή Γ, με το καθένα από αυτά να εξυπηρετεί μια διαφορετική χρήση: ο ξυλόφουρνος, ο αργαλειός, ο αχυρώνας με τα εργαλεία, το μαγειρειό, το τυροκομειό, η σάλα. Ο Νίκος Ζουγανέλης αποφάσισε να αξιοποιήσει την έκταση που κληρονόμησε από τον πατέρα του, τον μπαρμπα-Γιάννη, και να προβάλλει την παράδοση του νησιού, αναβιώνοντας ένα «Χωριό».
Ένα διαφορετικό πρόσωπο
Η έκταση γύρω από την κατοικία είναι κατάφυτη: αρωματικά, μουριές, ροδιές, ελιές, αμπέλια και ένα πολύχρωμο μποστάνι σκορπίζουν αρώματα από την είσοδο ακόμα, ενώ «ζωή» δίνουν και οι πολλοί και διαφορετικοί «ένοικοι» του κτήματος: άλογα, γαϊδουράκια, κότες, κουνέλια, αγελάδες. Ο επισκέπτης, διασχίζοντας την είσοδο του κτήματος, γνωρίζει ένα διαφορετικό πρόσωπο του νησιού, βιώνει τη μυκονιάτικη παράδοση και την καθημερινότητα μιας οικογένειας μέσα από ξεναγήσεις και εργαστήρια. Ο οικοδεσπότης, μαζί με άλλα μέλη της οικογένειάς του, παρακινεί τους επισκέπτες να βοηθήσουν με τις εργασίες του κτήματος, να συλλέξουν λαχανικά και φρούτα, να γεμίσουν τις ταΐστρες, να ποτίσουν, να μαζέψουν τα αβγά.
«Πολλοί Μυκονιάτες εξακολουθούν κατά μια έννοια να ζουν με τις συνήθειες του παρελθόντος, ανεξάρτητα από την επαγγελματική τους δραστηριότητα», σημειώνει κ. Ζουγανέλης. «Έχουν μικρές εκτάσεις, φροντίζουν τα δέντρα τους, φτιάχνουν το κρασί τους, έχουν ζώα. Κι εγώ το έκανα, μέχρι που κάποια στιγμή σκέφτηκα να το ανοίξω και στον κόσμο. Να δουν οι Έλληνες αλλά και οι ξένοι πως υπάρχει και αυτή η πλευρά του νησιού, που ίσως να πηγαίνει κόντρα σε ό,τι νομίζουμε πως είναι η Μύκονος αλλά αναδεικνύει παραδόσεις και έθιμα άμεσα συνυφασμένα με τη ζωή του τόπου, εδώ και αιώνες».
Στην κατοικία θα δει κανείς παλιά μαγειρικά σκεύη, εργαλεία, υφαντά, τσαμπούνες: τα περισσότερα ανήκαν στη συλλογή της οικογένειας Ζουγανέλη. Ωστόσο, όταν οι πρώτοι ντόπιοι επισκέπτες διάβηκαν το κατώφλι του Χωριού, έσπευσαν να εμπλουτίσουν και εκείνοι με αντικείμενα την «προίκα» του σπιτιού. Εκτός από τις αγροτικές εργασίες, όσοι επισκέπτες το επιθυμούν, μπορούν να βοηθήσουν στην παρασκευή και στο ψήσιμο του ψωμιού, αλλά και να παρακολουθήσουν μαθήματα μαγειρικής με τη Γιώτα, τη σύζυγο του Νίκου. Μυκονιάτικοι κεφτέδες, κρεμμυδόπιτες (κλασικό έδεσμα του νησιού) και άλλες παραδοσιακές συνταγές αποκαλύπτονται σε όσους ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν στα μυστικά της μυκονιάτικης κουζίνας.
Στο κτήμα υπάρχει και ένα μικρό εστιατόριο με εκλεκτούς μεζέδες και πιάτα ημέρας για όσους θέλουν να γευματίσουν ή να πάρουν πρωινό. Στο εγχείρημα εμπλέκονται ενεργά και τα δύο παιδιά του ζευγαριού, ακριβώς όπως γινόταν και πολλές δεκαετίες πριν, όταν μια οικογένεια για να βιοποριστεί στηριζόταν αποκλειστικά στις δικές της δυνάμεις. «Θέλησα να κάνω μια αναδρομή στο παρελθόν, να θυμίσω στους ξένους αλλά και στα παιδιά μου τις ρίζες μας και να τους αφήσω με τη σειρά μου μια σπουδαία κληρονομιά, τους θησαυρούς της γης μας».
https://www.kathimerini.gr/1038583/gallery/periodiko-k/reportaz/epistrofh-stis-rizes-ths-mykonoy
Η Μύκονος της Τυροβολιάς
Νόστιμη Μύκονος
Γεύση από Μύκονο
Τραπέζι στο Μποστάνι
Ρίζες: Επιστροφή στην Εδέμ της Μαού
Το λαογραφικό αγρόκτημα Ρίζες βρίσκεται στη θέση Μαού, στην Άνω Μερά, και συνοψίζει ακριβώς αυτό που οι Μυκονιάτες ονομάζουν «χωριό», αναφερόμενοι στις παλιές αγροικίες που περιτριγυρίζονταν από τα περιβόλια τους και τα χωράφια τους, τον στάβλο τους, το τυροκομιό τους. Τον περασμένο Μάρτιο, ο Νίκος Ζουγανέλης μετέτρεψε την οικογενειακή τους αγροικία σε έναν επισκέψιμο χώρο, όπου μπορεί κανείς να ζήσει για λίγο την αγροτική ζωή των παλαιών Μυκονιατών, σε εποχές χωρίς ηλεκτρισμό, να καθίσει για φαγητό, να απολαύσει το υπόξινο, προζυμένιο ψωμί να βγαίνει ζεστό από τον παλιό ξυλόφουρνο του μπαρμπα-Γιάννη, του πατέρα του Νίκου Ζουγανέλη, και να το συνδυάσει με τα φρέσκα τυριά τους – εξαιρετικά στο σύνολό τους, μα δεν θα κρύψω πόσο με ενθουσίασε το ξινοτυράκι τους, ίσως γιατί είχα δει προηγουμένως τη μαμά της οικογένειας, την κυρία Λίνα Ζουγανέλη, να τυροκομεί ένα αντίστοιχο ξινότυρο, που φυσικά δεν προλάβαινε να στεγνώσει για να το χαρώ στην ντοματοσαλάτα που μου σέρβιραν με τα λαχανικά που μόλις είχαν κόψει από τα μποστάνια τους.
Τι να πω για εκείνη την τεράστια διαφορά τους σε φρεσκάδα και τραγανότητα; Κατά την επίσκεψή μου δοκίμασα εξαιρετικά ντόπια λουκάνικα στη σχάρα και ξερά (αέρος), χειροσφαΐσιους χοιρινούς κεφτέδες, που ακόμα μου έρχονται στον νου, όπως και χρυσοκόκκινα και ξεροτηγανισμένα μπαρμπουνάκια σε εκφραστικό ντοματένιο σαβόρο, με σοφά υπολογισμένο ξιδάτο φινίρισμα. Από τυροβολιά, αραιωμένη για να την πιεις με το κουτάλι, και σπασμένα παξιμάδια φτιάχνουν τη δροσερή γαλαχτιά, το καλοκαιρινό κολατσιό των Μυκονιατών. Το μενού, βέβαια, υπόκειται στους νόμους της εποχικότητας, αλλά διαμορφώνεται και κατά παραγγελία, αφού, αν θελήσετε να γευματίσετε στις Ρίζες, θα πρέπει να υπάρξει σχετική τηλεφωνική προσυνεννόηση. Σας το προτείνω ανεπιφύλακτα, αν κάποια μέρα θέλετε να γνωρίσετε κι εσείς τη χαμένη Εδέμ της Μυκόνου, που δελέασε κάποτε τους ισχυρούς του πλανήτη, οι οποίοι την αγάπησαν τόσο, που –τι ειρωνεία!– άθελά τους συνέβαλαν στην απώλεια του παραδείσου, αλλά και στην ανάδειξη του νησιού σε κορυφαίο προορισμό του πλανήτη, με όσα αυτό συνεπάγεται.
Μαού, Μύκονος, τηλ. 6944220233, www.rizesmykonos.com
Rizes – Ένα γευστικό “χωριό”
